عبور خط 2 مترو از جنب مسجدجامع روایت تازه از مکاتبات یونسکو با ایران
خرید زندگی: مدیرکل میراث فرهنگی اصفهان از جزییات تازه مکاتبات یونسکو با ایران درباره ی عبور مترو از حریم مسجد جامع و الزامات جهانی پرده برداشت.
خبرگزاری مهر، گروه استان ها-کوروش دیباج: طرح توسعه متروی اصفهان و عبور خط ۲ از محدوده بافت تاریخی شهر، همچون مطالبی است که طی بالاتر از یک دهه گذشته در کانون توجه نهادهای میراثی، کارشناسان فنی و نهادهای بین المللی قرار داشته است. سابقه این پرونده به سالیان ابتدایی دهه ۱۳۹۰ بازمی گردد؛ زمانی که عبور مترو از زیر میدان نقش جهان، واکنش شدید یونسکو را بدنبال داشت و در نهایت، با تغییر مسیر پیشنهادی، آن بخش از پروژه متوقف گردید.
در سال ۱۳۹۴، در جلساتی با حضور معاون وقت رییس جمهور و رییس سازمان میراث فرهنگی، استاندار وقت اصفهان، شهردار، و مدیران پایگاه های میراث فرهنگی، مسیر جایگزینی برای عبور مترو مورد توافق قرار گرفت؛ مسیری که از خیابان های نشاط، فلسطین، چهارراه نقاشی و آماده گاه عبور می کرد و با عبور از محدوده شرقی مسجد جامع اصفهان، حساسیت هایی تازه را برانگیخت.
از همان زمان، کارشناسان میراث فرهنگی نسبت به تهدیدهای احتمالی سازه ای و لرزه ای هشدار دادند، اما با ادامه روند اجرائی پروژه و رسیدن حفاری ها به نزدیکی مسجد جامع، این نگرانی ها ابعاد تازه ای یافت. در پاییز و زمستان ۱۴۰۲، برخی رسانه ها از شروع مکاتبات رسمی یونسکو با دولت ایران درباب این مساله خبر دادند و اعلام نمودند سازمان یونسکو، در جواب گزارش های مردمی و نهادهای تخصصی، از دولت جمهوری اسلامی ایران خواسته است بصورت رسمی درباره ی مسیر مترو، رعایت الزامات حفاظتی و پیش بینی های فنی برای پیشگیری از لطمه به این بنای جهانی توضیح ارائه نماید.
همزمان، برخی گزارش ها از نبود توافق کتبی میان شهرداری اصفهان و وزارت میراث فرهنگی درباره ی مسیر عبور مترو حکایت داشتند و افکار عمومی در اصفهان نیز با حساسیت بیشتری این مساله را دنبال می کرد. در ماه های آغازین سال ۱۴۰۳، با رسانه ای شدن احتمال عبور مترو از زیر حریم مصوب ثبت جهانی مسجد جامع، بار دیگر این پروژه در کانون توجه محافل دانشگاهی و حقوقی قرار گرفت.
در گفت و گوی پیش رو با امیر کرم زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان اصفهان، سعی شده است تصویر روشنی از وضعیت فعلی پروژه، واکنش یونسکو، موضع رسمی دولت جمهوری اسلامی ایران، و الزامات حفاظتی موردنظر نهادهای جهانی ارائه شود؛ گفتگویی که برای اولین بار، زوایای فنی و حقوقی این پرونده را با جزئیاتی تازه در اختیار افکار عمومی قرار می دهد.
مکاتبه رسمی یونسکو با ایران درباره ی خط مترو
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در آغاز این گفت و گو با خبرنگار مهر در جواب پرسشی درباره ی ارتباط رسمی یونسکو با ایران اظهار نمود: «طبق گزارشی که از طرف مردم به یونسکو ارسال شده بود، این سازمان با وزارت میراث فرهنگی مکاتبه ای داشته و پرسیده است که آیا مقرر است خط مترو از زیر مسجد جامع اصفهان عبور کند یا خیر. همین طور در این مکاتبه تاکید شده که آیا برای پیشگیری از لطمه احتمالی به این بنای تاریخی، پیش بینی ها و مطالعات لازم انجام شده است یا نه.»
وی اضافه کرد: «یونسکو خواهان پاسخ علمی و مستند ایران شده و ما باید بصورت رسمی اعلام نماییم که چه تصمیماتی در این خصوص اتخاذ شده و آیا عبور مترو صدمه ای به مسجد وارد می نماید یا خیر.»
آسیب پذیری مشروط بر عدم رعایت الزامات
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در ادامه تاکید کرد: «ما نمی توانیم بصورت قطعی بگوییم که عبور مترو حتما به مسجد جامع صدمه وارد خواهد کرد، اما اگر الزامات مشخص شده از طرف یونسکو رعایت نشود و مطالعات بصورت دقیق و علمی انجام نشود، ممکنست این مساله برای ثبت جهانی این بنا تهدیدآفرین باشد.»
وی ضمن اشاره به تجربه عبور مترو از میدان نقش جهان اظهار داشت: «در آن مقطع نیز با رعایت الزامات فنی، طرح مورد تأیید قرار گرفت اما به علت نگرانی ها، مسیر تغییر نمود. حال نیز اگر اثبات شود که عبور مترو صدمه ای وارد نمی کند، مشکلی نخواهیم داشت.»
ثبت جهانی در خطر در چه شرایطی لغو می شود؟
کرم زاده خاطرنشان کرد: «اگر عبور مترو آسیبی به اثر تاریخی وارد نکند و الزامات فنی رعایت شود، حتی اگر در حریم مصوب یونسکو باشد، مشکلی از نظر ثبت جهانی ایجاد نخواهد شد. چون مسیر در عمق ۲۵ متری است و در منظر اثر قرار ندارد. اما اگر برای یونسکو اثبات شود که لطمه وارد خواهد شد، آن گاه ممکنست مسجد جامع در لیست آثار در خطر قرار گیرد.»
حریم مصوب یونسکو تغییری نکرده است
وی در جواب پرسشی درباره ی حریم قانونی و مصوب مسجد جامع اصفهان بیان کرد: «حریم این بنا همان حریمی است که در سال ۲۰۱۲ در هنگام ثبت جهانی در پرونده یونسکو درج شده و تا حالا هیچ تغییری در آن اعمال نشده است.»
حفاری و لایه های باستان شناسی
کرم زاده در توضیح نگرانی های باستان شناختی اظهار داشت: «در زمان راه اندازی میدان امام علی (ع)، جستجوهای کامل دیرینه شناسی انجام شد و لایه های تاریخی آن منطقه شناسایی و مستندسازی شد. در عمق ۲۵ متری که خط مترو مقرر است حفاری شود، لایه های باستانی وجود ندارد.»
وی اضافه کرد: «تمامی این مطالعات زیر نظر پژوهشگاه میراث فرهنگی انجام شده و طی آن اشیای تاریخی کاوش و محدوده پاک سازی شده است.»
مدل سازی لرزه ای از تأثیر مترو بر مسجد
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان ضمن اشاره به مطالعات دانشگاه علم و صنعت اظهار داشت: «در خصوص تأثیر لرزش های مترو بر بناهای تاریخی، مطالعات گسترده ای انجام شده است. خصوصاً در مورد حداقل ۱۵ تا ۲۰ بنای تاریخی در راه خط ۲، مدل سازی لرزه ای انجام شده و نتایج آن به اداره کل میراث فرهنگی ارسال شده است.»
توافق مکتوب با شهرداری وجود ندارد
کرم زاده در واکنش به برخی خبرها درباره ی توافق میان میراث فرهنگی و شهرداری اظهار داشت: «هیچ توافق مکتوبی بین ما و شهرداری درباره ی عبور مترو از زیر مسجد جامع وجود ندارد. شهرداری پیشنهادهایی در قالب واریانس ارائه کرده اما تاکید ما این است که طرح پیشنهادی باید الزامات فنی و میراثی را رعایت کند و در شورای میراث فرهنگی کشور با حضور نمایندگان یونسکو و ایکوموس بررسی و تأیید شود.»
اختلافات حول محور الزامات فنی و تأیید مشاور
وی در ادامه خاطرنشان کرد: «پافشاری ما بر این است که طرح عبور مترو باید از نظر فنی و محاسباتی قابل دفاع باشد و مشاور پروژه با استفاده از تجهیزات کاهنده لرزش مانند بالشتک های لرزه گیر، طرح خودرا بطور کامل به نهادهای نظارتی ارائه نماید. اگر مشخص شود که خطری وجود ندارد، امکان توافق فراهم خواهد شد.»
نقش دستگاه قضا در نظارت بر پروژه
مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان در جواب پرسشی درباره ی نقش دادستانی اظهار داشت: «دادستانی اصفهان با درک اهمیت این پروژه، همکاری نزدیکی با ما دارد و به معاونت عمرانی استان اعلام نموده که در صورت عدم رعایت الزامات میراثی، پروژه باید متوقف شود. هم اکنون هنوز پروژه به نقطه ای که زیر مسجد جامع قرار دارد نرسیده و اگر الزامات رعایت نشود، بطور قطع دادستانی دستور توقف خواهد داد.»
چرا در طراحی اولیه، هماهنگی با یونسکو صورت نگرفت؟
کرم زاده در جواب این پرسش که چرا در مراحل اولیه طراحی هماهنگی کافی با میراث فرهنگی و یونسکو انجام نشده، اظهار داشت: «توافقاتی در گذشته میان مدیران وقت سازمان میراث فرهنگی و نهادهای محلی انجام شده بود، اما آن توافق ها مربوط به مسیرهای خاصی بوده که امروز تغییر یافته اند. تعدادی از این توافق ها به سال ۱۳۹۴ بازمی گردد و قرار بوده در صورت تغییر مسیر، موضوع در شورای میراث فرهنگی مطرح و بررسی شود.»
گزارش ارزیابی زیست محیطی انجام شده، اما ناقص است
وی درباب گزارش ارزیابی اثرات زیست محیطی و فرهنگی بیان کرد: «مطالعات اولیه توسط مشاور انجام شده، اما مطالعات تکمیلی درباره ی اثرات دقیق لرزش ها در محدوده مسجد جامع هنوز بطور کامل انجام نشده و ما خواهان دریافت این مطالعات هستیم.»
آیا امکان تغییر مسیر وجود دارد؟
مدیرکل میراث فرهنگی در جواب امکان پذیری تغییر مسیر خط مترو اظهار داشت: «از نظر فنی، این امکان وجود دارد اما شهرداری به علت هزینه های بالای حفاری در مسیرهای دیگر، تمایل به حفظ مسیر فعلی دارد. در هر صورت، حتی در مسیرهای جایگزین نیز باید الزامات لرزه ای رعایت شود.»
تجربه جهانی عبور مترو از مجاورت آثار تاریخی
کرم زاده ضمن اشاره به تجارب بین المللی اظهار داشت: «در خیلی از کشورها مانند ایتالیا، ترکیه و حتی ایران در پروژه هایی نظیر عبور مترو از کنار سی وسه پل، این تجربیات با رعایت الزامات فنی و تأیید نهادهای نظارتی انجام شده و پروژه ها موفقیت آمیز بوده اند.»
اخطار رسمی میراث فرهنگی به مترو
در پایان، وی تاکید کرد: «ما بصورت رسمی به شهرداری اعلام نموده ایم که اگر مطالعات تکمیلی ارائه نشود و مجوزهای لازم از میراث فرهنگی گرفتن نشود، پروژه باید متوقف شود. حال حدود دو کیلومتر به نقطه حساس باقیمانده و ما پیگیر اجرای الزامات هستیم.»
آزمون شفافیت در سایه ثبت جهانی
عبور خط دوم مترو از جوار مسجد جامع اصفهان، به مثابه تلاقی میان توسعه شهری و صیانت از میراث جهانی، حال به نقطه ای رسیده که مطالبه عمومی، نظارت بین المللی و مسئولیت ملی را توأمان در کنار یکدیگر قرار داده است. درحالی که پیشینه این پروژه نشان از مکاتبات و توافقات غیرمکتوب در سالهای گذشته دارد، اما نبود ضمانت های اجرائی مشخص، تأخیر در ارائه مطالعات لرزه ای تکمیلی، و غیبت طرح غائی در شورای عالی میراث فرهنگی، هنوز پرونده را از شفافیت دور نگه داشته است.
در گفت و گوی فوق با مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان، برای اولین بار جزئیاتی از مکاتبه یونسکو، مطالبه دادستانی، راستی آزمایی مطالعات دیرینه شناسی و حساسیت شورای ایکوموس بر مسیر خط مترو آشکار شد. حال آنکه آینده این پروژه در گرو تصمیماتی است که باید علمی، مستند و هماهنگ با مراجع بین المللی و نهادهای مسئول داخلی باشد.
مخاطره اصلی نه فقط در لرزش تونل ها، بلکه در لرزش اعتماد عمومی و خدشه به شأن ثبت جهانی آثاری نهفته است که قرن ها پایدار مانده اند. دراین میان، مسجد جامع اصفهان فقط یک اثر نیست؛ آزمونی برای سیاستهای شهری، کیفیت گفت و گوی بین نهادی، و اعتبار ایران در نظام میراث جهانی است. آزمونی که نمره آن، دیر یا زود، در سطح افکار عمومی و نهادهای بین المللی منتشر خواهد شد.
منبع: خرید زندگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب