در گزارش خرید زندگی بررسی شد؛
صدمه جنگل های بلوط، ایجاد خطر برای معیشت نیمی از مردم منطقه
به گزارش خرید زندگی، جنگل های بلوط زاگرس از منابع پرارزش طبیعی در مناطق غرب کشور بشمار می رود که امروز حال خوبی ندارد و معیشت بیشتر از ۵۰ درصد مردم منطقه را با خطر روبرو کرده است.
در گفت و گوی قبلی که با نقی شعبانیان، معاونت امور جنگل در سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری در ارتباط با جنگل های بلوط زاگرس داشتیم، به سراغ موضوعات مختلف در رابطه با خط سبز غرب کشور رفتیم. اهمیت جنگل های بلوط زاگرس برای هرکسی که مقداری با محیط زیست آشنا باشد پوشیده نیست. متأسفانه این منبع طبیعی باارزش در وضعیت خوبی قرار ندارد و عوامل مختلفی این زیست بوم را به خطر انداخته است. مجدد به سراغ نقی شعبانیان رفتیم تا درباره ی سایر چالش های زیست بوم زاگرس گفت و گو نماییم. با توجه به عملکرد سازمان منابع طبیعی در محلول پاشی درختان، نقدهای خیلی از شما می کنند. آیا نقدپذیر هستید؟ گاهی اوقات برای کنترل آفات در جنگل مبادرت به محلول پاشی با ترکیبات بیولوژیکی می شود. اما تصمیم برای محلول پاشی و مسائل فنی آن که در چه زمانی و چگونه در جنگل صورت گیرد، برمبنای نظر یک مسئول در سازمان نمی باشد؛ بلکه به سبب حساسیت این زیست بوم های جنگلی با ارزش، کمیته های تخصصی در ستاد سازمان و همین طور در ادارات کل منابع طبیعی در استانها متشکل از افراد متخصص در حوزه های مختلف وجود دارند و نظر کارشناسی این کمیته ها برای مبادرت به محلول پاشی و مسائل فنی آن برای مسئولین سازمان مهم می باشد. با توجه به این که نظرات و دیدگاه های مختلفی درباب محلول پاشی در جنگلها برای کنترل آفات وجود دارد، بنابراین طبیعی است که سازمان با انتقادات زیادی روبرو باشد. گروهی کاملاً مخالف محلول پاشی هستند و گروه دیگر معتقد به محلول پاشی در سطح گسترده هستند؛ اما تصمیم سازمان برمبنای نظر کمیته های تخصصی خواهد بود. البته که ما این نقدها را می پذیریم و معتقدیم که وجود این نقدها سبب پیشرفت خواهد شد. در حقیقت خوشحالیم که امروزه شاهد این هستیم که مردم عزیز ما به مرحله ای از درک منابع طبیعی رسیدند که از ما جلوتر بوده و دراین زمینه دغدغه دارند. مطالبه گری این عزیزان نشان میدهد منابع طبیعی محیط زیست برای مردم مهمست و نشان از درک مردم درباره ی جنگل دارد. از طرفی سبب می شود تا ما با حساسیت و تلاش بیشتری برای حفظ و توسعه این اکوسیستم های با ارزش اقدام نماییم. کدام دستگاهها وظیفه حراست از حیات زیستی جنگل های بلوط را دارند؟ سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری متولی حفظ و حراست از منابع طبیعی کشور است ولی امروزه این سازمان برای حفظ منابع طبیعی نیاز به همکاری جدی سایر دستگاهها از قبیل سازمان محیط زیست و مؤسسات تحقیقاتی و آموزشی کشور، دستگاه قضایی کشور و نیروی انتظامی دارد. سازمان منابع طبیعی باید برای حفظ و توسعه و احیای زیست بوم های طبیعی کشور برنامه مشخصی داشته باشد. من اطمینان دارم که سازمان منابع طبیعی کشور باتوجه به ظرفیت های علمی و اجرائی که دارد توان برنامه ریزی درست برای نجات زیست بوم های طبیعی کشور را دارد ولی برای این کار اعتبار لازم و همکاری سایر سازمان ها و مشارکت مردم ضرورت دارد. باید تاکید کنم که مدیریت پایدار جنگلها بدون مشارکت واقعی و اصولی مردم بطوریکه منافع مردم در حفظ و احیای جنگلها دیده شود امکان پذیر نیست.
آیا خود مردم منطقه مانع اجرائی شدن طرح های مدیریت جنگلها هستند؟ مشکلات اقتصادی و اجتماعی مردم در مناطق زاگرسی سبب می شود که خیلی از برنامه ها قابل پیاده سازی نباشد. بطور مثال مردمی که امکانات گرمایی و درآمد کافی ندارند، در زمستان به طور معمول برای گرم کردن خودشان به چوب نیاز دارند. از اینها نمی توان توقع داشت که دغدغه برای جنگل داشته باشند. اگر واقعاً دنبال تغییر هستیم و می خواهیم جنگلها را حفظ نماییم باید این مسائل را ببینیم و کارهای زیربنایی انجام دهیم و مشکلات و نیازهای اولیه و ابتدایی مردم مناطق جنگل نشین را حل نماییم. پس ما باید علاوه بر کارهای کوتاه مدت به دنبال برنامه ها و اهداف میان مدت و طولانی مدت هم باشیم. سازمان منابع طبیعی به دنبال تهیه چشم اندازی و برنامه راهبردی کوتاه مدت، میان مدت و طولانی مدت ۳۰ ساله برای جنگل های کشور هست. در همین خصوص جلسه ای امروز با متخصصین مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور همچون ریاست محترم مؤسسه، معاونت محترم پژوهشی و مسئولین بخش های مختلف مؤسسه داشتیم تا ضمن استفاده از تجربیات آنها یک چشم انداز و برنامه خوبی برای منابع طبیعی کشور تهیه نماییم. چونکه ما دیگر فرصت آزمون و خطا نداریم ما باید برنامه و مسیر خودمان را برای مدیریت درست منابع طبیعی کشور به درستی مشخص نماییم. هفته جاری هفته تشکل های مردمی و مشارکت های اجتماعی است. شما هم از طرحی اسم بردید که نقش پررنگ مردم را نشان می داد. در مورد طرح بیشتر توضیح دهید. امروزه در همه دنیا همچون در ایران یک فرصت بسیار خوبی تحت عنوان تشکل های مردمی درحال شکل گیری است. سازمان منابع طبیعی باید با برنامه ریزی درست، فعالیت تشکل های مردمی را جهت دار و هدفمند کند. این تشکل ها در حوزه های مختلف از اجرا تا آموزش، می توانند به ما کمک کنند؛ اما باتوجه به حساسیت زیست بوم های منابع طبیعی هر گونه فعالیت بدون پشتوانه علمی می تواند به طبیعت صدمه بزند. بنابراین ما معتقدیم باید به عنوان مشاور در کنا تشکل ها قرار بگیریم. خوشبختانه تشکل های مردمی امروز در کشور ما پای کار هستند و نقش خودشان را به خوبی ایفا می کنند. ولی از نظر تخصصی لازم است که ما در کنار آنها قرار بگیریم تا خطا حداقل شود. بطور مثال یکی از کارهایی که تشکل ها به آن علاقه دارند کاشت انواع گونه های جنگلی است. این عشق و علاقه و تلاش مردم برای کاشت نهال خیلی خوب و یک فرصت مناسبی است؛ اما اگر در همین اکوسیستم زاگرس گونه ناسازگار و نامناسبی کاشته شود نه فقط مفید نخواهد بود بلکه می توانند مضر و صدمه زا هم باشد.
کمک شما به تشکل ها تحت مشاوره چگونه است؟ برمبنای نتایج تحقیقات ما می دانیم که چه گونه هایی برای هر منطقه مناسب می باشد و یا چه گونه هایی نسبت به حریق مقاوم تر هستند و یا این که چه گونه هایی نیاز به آب کمتری دارند. بنابراین کارشناسان سازمان دراین زمینه ها می توانند به تشکل های مردمی کمک کنند. در سال قبل پویشی در سازمان منابع طبیعی تحت عنوان «پویش بذر کاری و نهال کاری در زاگرس» شکل گرفت. این پویش با استقبال خوب مردم روبرو شد و سازمان این پویش را به عنوان یک فرصتی برای احیا و توسعه جنگل های زاگرس می داند ولی با اینحال نیاز به صدمه شناسی دارد. انتخاب گونه مناسب در جنگل کاری خیلی مهمست و من سفارش می کنم کسانی که اطلاعات کافی دراین زمینه ندارند از گونه های بومی منطقه بهره گیرند و همانند طبیعت عمل کنند؛ چونکه این روش با حداقل اشتباه در انتخاب گونه همراه خواهد بود. مثال دیگری که می توانم بزنم فاصله کشت است. در حقیقت هر منطقه توان اکولوژیکی متفاوت دارد. فاصله ای که ما در شمال کشت می نماییم نمی توانیم با همان مقدار در غرب کشت نماییم. این وظیفه ماست که از نظر فنی بیایم به تشکل ها اطلاعات و مشاوره فنی دهیم و بتوانیم دست در دست هم ایرانی سرسبز داشته باشیم. چند درصد نابودی جنگل های بلوط به خاطر حریق است و از این مقدار چند درصد بصورت طبیعی و چند درصد عامل انسانی دارد؟ من هم اکنون آمار دقیقی ندارم؛ اما متأسفانه ما سالانه شاهد حریق های بسیاری به ویژه در مناطق زاگرس هستیم. خوشبختانه آمارها از چند سال قبل تا به امروز یک سیر نزولی قابل توجهی را نشان میدهد و آمار حریق ها کم شده است. این اتفاق به دو دلیل می تواند باشد یکی این که امکانات و تجهیزات سازمان برای پایش و اطفا حریق نسبت به سالهای قبل بیشتر شده است و دلیل دیگری که خیلی امیدوار کننده و مهمست ارتقا سطح فرهنگ منابع طبیعی در میان مردم هست. حفظ منابع طبیعی کشور بدون توجه به ارتقا فرهنگ منابع طبیعی مردم امکان پذیر نیست. مقام معظم رهبری در سال ۱۳۷۸ در این رابطه جمله ای بسیار زیبایی دارند که می فرمایند «فرهنگ منابع طبیعی باید به معارف عمومی تبدیل شود» و این جمله چقدر دقیق و مهم می باشد. ولی متأسفانه کم کاری هایی صورت گرفت. با اینحال این اتفاق با تأخیر درحال جا افتادن است.
آموزش مردم محلی در حفظ و نگهداری این جنگلها چقدر مؤثر بوده و چه مقدار اجرائی شده است؟ اساسا آموزش مردم محلی در امتداد ارتقا فرهنگ منابع طبیعی و دانش فنی برای حفظ منابع طبیعی بسیار مهم و مؤثر است. کشورهایی که به این مساله توجه کردند امروز در حفظ منابع طبیعی با مشکلات کمتری روبرو هستند. یکی از اقداماتی که سازمان منابع طبیعی در جهت ارتقا فرهنگ منابع طبیعی انجام داد طرح «همیاران طبیعت» است. این کار در امتداد مردمی سازی آموزش انجام شده است. بیش از ۱۸۰ هزار نفر عضو طرح همیار طبیعت هستند که در حوزه های مختلف فرهنگی، آموزشی و اجرائی فعالیت دارند. مردم باید ارزش جنگل و درختان را بدانند. همین درختان بلوط زاگرس گاهی بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ سال طول کشیده است تا به این شکل در آمده اند. اگر این دانش و آگاهی در عموم نباشد به آسانی آن درخت را قطع خواهند کرد. یا مثلا نهالی که در وضعیت سخت استقرار پیدا کرده به آسانی توسط مردم از بین می رود و اگر بدانند این نهال چقدر برای طبیعت مفید می باشد، هیچگاه همچین کاری نخواهند کرد. در سازمان منابع طبیعی بخشی به عنوان ترویج و آموزش منابع طبیعی وجود دارد که متولی آموزش و ترویج دانش فنی و فرهنگ منابع طبیعی است. در بحث ارتقای فرهنگ باید از متخصصین بهره مند شویم. اگر ما فرهنگ منابع طبیعی را ارتقا دهیم گام بلندی در حفظ و نگهداری منابع طبیعی برداشته ایم.
مشارکت سازمان منابع طبیعی و سازمان محیط زیست در بحث جنگل های بلوط چقدر است و کجاها تداخل وظیفه سبب کند شدن اقدامات می شود؟ این دو سازمان در کنار هم در حفظ بستر حیات نقش مهمی دارند. البته من معتقدم ما نباید امروزه منابع طبیعی را بصورت جدا متعلق به یک سازمان خاص ببینیم که حفظ آن به عهده یک دستگاه خاص باشد بلکه تمامی دستگاهها از قبیل رسانه ملی، آموزش و پرورش، وزارت علوم و وزارت بهداشت و غیره همگی در حفظ بستر حیات نقش مهمی دارند. تقسیم وظایفی برای این دو سازمان انجام شده است. سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور متولی حفظ مالکیت، جلوگیری از تجاوز به عرصه های منابع طبیعی، تهیه و اجرای طرح های فنی و مدیریتی برای عرصه های منابع طبیعی است. از جانب دیگر سازمان حفاظت محیط زیست کشور متولی مدیریت حیات وحش در طبیعت، مدیریت و کنترل آلودگی آب و خاک و هوا در کشور می باشد. قطع درختان در منطقه بالا رفته است. چه مقدار از این اتفاق به خاطر معیشت مردم آن منطقه است؟ متأسفانه قطع درختان موضوعی است که واقعیت دارد و نمی توانیم منکر آن شویم. این قطع درختان یک مقدار توسط خود مردم منطقه و یک سری هم توسط سودجویانی که حتی ممکنست دغدغه امرار معاش نداشته باشند، صورت می گیرد. قطع درختانی که توسط مردم محلی صورت می گیرد به خاطر مشکلات اقتصادی و اجتماعی منطقه است. مثلا برای گرفتن زغال و سوزاندن آن تصمیم به قطع درختان می گیرند. باید برای معیشت مردم فکری کرد تا علاوه بر کمک به آنها از قطع درختان جلوگیری نماییم. مثلا تبدیل دامداری سنتی به دامداری نیمه صنعتی می تواند قسمتی از این مشکلات را حل کند. همراه با برنامه ریزی با دستگاه های مختلف برای بالا رفتن سطح درآمد مردم می توانیم شاهد این باشیم که مشکلات معیشتی، سبب قطع درختان نشود. اما بحث قاچاق چوب که وجود دارد به خاطر گرانی چوب است. چوب هم اکنون بسیار گران است و متقاضی زیادی هم دارد. به همین دلیل صیانت از آن هم کار سختی است. ما باید قیمت چوب را در کشور متعادل نماییم. در این رابطه سازمان منابع طبیعی درحال برنامه ریزی است تا ضمن توسعه زراعت چوب در کشور برای واردات چوب و همین طور زراعت چوب در کشورهای همسایه مثل روسیه برنامه ریزی نماییم. امیدواریم با این برنامه ها بتوانیم قیمت چوب را در کشور کنترل نماییم تا بتوانیم قطع درختان به وسیله افراد سودجو را کاهش دهیم.
منبع: خرید زندگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب