گزارش خرید زندگی
نرخ رشد جمعیت صفر برای ایران در قرن بعد
با وجود آفت نرخ باروری به زیر سطح جانشینی، سیاست های كلی جمعیت و موضوع فرزندآوری همچنان مورد سهل انگاری دستگاه ها قرار گرفته است.
خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه: جمعیت در طول زمان همیشه عاملی برای بقا و جاودانگی تمدن ها بوده است. بطوریکه تمدن هایی که جمعیت زیادی داشته اند؛ قدرت بسیار زیادی کسب می کردند و از احترام بیشتری برخوردار می شدند. با پیچیده تر شدن جوامع بشری، اهمیت جمعیت به اولویت کشورهای توسعه یافته تبدیل شد بطوریکه بخش زیادی از تولید ناخالص داخلی این کشورها به بحث جمعیت و راهکارهای بهبود و ارتقای جمعیت اختصاص داده شد. در این میان اما نسخه پیشنهادی کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه مدیریت جمعیت و القای الگوی کاهش جمعیت بود. این مساله سبب شد که کشورهای توسعه یافته از لحاظ جمعیتی رو به جلو حرکت کنند اما کشورهای در حال توسعه غرق در سیاست های جمعیتی و غافل از اهمیت رشد جمعیت شوند.
بر اساس نظر توماس مالتوس که معتقد بود انسان ها به سبب محدودیت منابع آبی و غذایی نباید به سمت افزایش جمعیت بروند؛ سیاست های جمعیتی از طرف سازمان ملل متحد به کشورها ارائه شد که کاهش جمعیت را شرط پیشرفت کشورها قلمداد می کرد. ایران نیز طبق این سیاست ها عمل کرد و نتیجه ی آن، سیاست جمعیتی در سال ۱۳۷۲ بود.
نرخ رشد جمعیت صفر برای ایران در قرن بعد
در بین سال های ۶۵-۵۵ میزان رشد جمعیت در ایران ۴/۲ اعلام شده بود. بدین جهت در سال ۶۷ سیاست گذاران و برنامه ریزان زیادی با تشکیل برنامه های مختلفی بمنظور پیشگیری رشد بی رویه جمعیت اقداماتی انجام دادند. همین طور در چارچوب طرح تنظیم خانواده، سقف فرزندآوری را به سه فرزند تقلیل دادند و تمامی مناسبات اجتماعی در «فرزند کمتر زندگی بهتر» خلاصه کردند. از طرف دیگر سیاست جمعیتی در آن زمان هرگونه امتیاز اجتماعی از فرزند سوم را ممنوع اعلام نمود تا انگیزه برای فرزندآوری کاهش پیدا کند. این برنامه سبب شد که در سال ۷۳ رشد جمعیت به ۱.۴ درصد کاهش پیدا کند. این روند کاهش رشد جمعیت تا سال ۸۷ ادامه یافت و به ۱ درصد رسید.
در نتیجه این سیاست ها موجب شد که تا ابتدای دهه ی ۱۳۸۰ نرخ فرزندآوری به زیر سطح جانشینی برسد. که این آمار، واقعه دردناکی برای آینده کشورمان رقم می زند. بدین جهت در سال ۱۳۹۳ سیاست های کلی جمعیت ابلاغ گردید که افزایش فرزندآوری از اهداف آن بود. با این وجود به سبب روند طولانی نرخ جانشینی جمعیت، کشور در گیرودار یک جنگ تمام عیار با سالمندی جمعیت است.
با این وجود، سیاست جمعیتی ابلاغ گردیده در ایران به افزایش جمعیت منتهی نشد؛ بلکه کارشناس ها از پیری جمعیت ایران و قرار گرفتن کشورمان در لیست پیرترین کشورها خبر می دهند. باتوجه به سرشماری سال ۱۳۹۵ میزان باروری در کل کشور ۲/۰۱ فرزند به ازای هر مادر محاسبه شده است. در نتیجه اگر میزان باروری در سال های آینده همین طور باشد؛ پیش بینی می شود که در سال های ۱۴۲۰-۱۴۱۵ رشد جمعیت ایران به صفر نزدیک شود. سالمندی جمعیت به معنای از دست دادن نیروی جوان، افزایش هزینه های کشور و به تبع آن کاهش اقتدار کشور در آینده خواهد بود.
مشوق هایی که اجرا نشد
با این اوصاف سیاست گذاران ما بجای در نظر گرفتن پشتیبانی از خانواده و ازدواج جوانان، سیاست هایی اتخاذ می کنند که منجر به تأخیر در ازدواج و تشکیل خانواده می شود. در بحث یارانه بنزینی مشاهده شد که به هنگام توزیع بسته معیشتی دولت به خانواده ها، تعداد افراد ارتباطی با افزایش مبلغ یارانه ها نیافت. طرح مسکن مهر که بر اساس خانه دار شدن هرچه سریع تر افراد بود، ناتمام باقی ماند و همین موضوع موجب شد که خانواده ها زیر فشار قیمت مسکن و بهای اجاره نشینی آرامش خاطر خودرا از دست بدهند و مدام در تکاپو باشند.
از سوی دیگر، قرار بر این بود که ستاد کل نیروهای مسلح، سربازان متأهل را در نزدیکی محل سکونت خود به خدمت بگیرد ولی این امر در مورد همه سربازان صدق نکرد. سیاست وزارت بهداشت هم در این راستا اختصاص بودجه ای سالانه حدود ۴۰۰ میلیارد تومان برای درمان ناباروری بوده که در بین سیاست های دیگر این وزارتخانه گم شده است. در واقع بخش بسیار محدودی از هزینه درمان را بیمه ها تقبل می کنند و بخش زیادی از هزینه ها بر دوش افراد افتاده است. با این اوصاف، فرزندآوری که باید یک امر همگانی باشد به سبب عدم پیگیری، به یک سیاست نمایشی و فاقد کارایی تبدیل شد.
در این روزهای کرونایی نیز که مشاغل بسیاری لطمه دیدند و نمی توانند همچون گذشته به تامین نیازهای خانواده ی خود بپردازند. در همین راستا موضوع پشتیبانی از مشاغل مطرح شد؛ اما دولت تنها به پرداخت وام یک میلیون تومانی کفایت کرد و توجهی به تعداد اعضای خانواده و افزایش هزینه های زندگی که امروز خانواده ها درگیرش هستند، نکرد.
سیاست فرهنگی که در این روزها تأثیرش را بیشتر از هر زمان دیگری احساس می شود نیز با اهمال کاری های سازمان صداوسیما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی همراه شده است. فیلم ها و سریال های شبکه خانگی به تبلیغ مفاهیم ضد جمعیتی می پردازند همین طور مفهوم خانواده و فرزندآوری به ضعیف ترین شکل ممکن تبیین می شود.
متأسفانه هم اکنون سیاست ها مقابل جمعیت قرار می گیرند و سیاست گذاران ما که نقش مهم و تاریخ سازی در زمینه رشد جمعیت دارند، با غفلت از این وظیفه تاریخی خود، الگوی گذشته کشورهای توسعه یافته را می بینند. غافل از اینکه کشورهای توسعه یافته به اهمیت مسئله جمعیت آگاه شدند و راهکارهای تشویقی و حمایتی برای فرزند بیشتر در نظر گرفته اند.
راهکارهایی مثل افزایش زمان مرخصی زایمان هم برای پدران و هم مادران، در نظر گرفتن مبلغی برای خانواده کودک تا سن ۱۸ سال، ساخت مهدکودک هایی در کنار محل کار مادر، پذیرش مهاجرین و… که این راهکارها باتوجه به شرایط کنونی کشور نیازمند بازرسی و واکاوی دقیق و متخصصانه است؛ با توجه به این که مسئله پیری جمعیت آینده کشورمان را در خطر می اندازد باید هشیارانه به تقویت خانواده و تامین معیشت آنها اقدامات لازم صورت گیرد.
ویروس کرونا تلنگری است به جهت اینکه به فکر تقویت نیروی جوان و پایه گذاری سیاست های نوین جمعیتی باشیم. امید است در مجلس یازدهم این تلنگر مانند تلنگرهای دیگر نادیده گرفته نشود. بدین سبب انتظار می رود، مجلس یازدهم با اولویت قرار دادن مسئله جمعیت مانع وقوع سونامی پیری جمعیت در آینده شود.
گزارش از کیمیا محمدزاده عضو کارگروه زنان و خانواده انجمن مستقل دانشگاه تهران
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب