توضیحات معاون شهردار درباره بخشنامه حاجی فیروز
به گزارش خرید زندگی معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری اظهار داشت: نمی خواستیم اجرای برنامه ها، گروهی از هم وطنان را آزرده کند و بنابراین اعتراض آنها را به رسمیت شناخت.
به گزارش خرید زندگی به نقل از مهر، صدور بخشنامه معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران در مورد پرهیز از «نمایش حاجی فیروز با صورت سیاه در کارناوال های نوروزی» واکنش های مثبت و منفی بسیاری در فضای عمومی کشور و میان اهالی علم، فرهنگ و هنر برانگیخت. محمدرضا جوادی یگانه معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری در توضیح دلیل صدور و واکنش ها به این بخشنامه اظهار داشت: اگر به مطالعات متاخر در مورد حضور بردگان سیاه در ایران خصوصاً در دوره قاجار توجه گردد بخشی از ناباوری مردم در مورد ارتباط شخصیت هایی مثل سیاه و حاجی فیروز با نژاد سیاه کمتر می شود. روایت غالب در جامعه ریشه این شخصیت ها در اساطیر ایران باستان می داند اما باید توجه داشته باشید در سالهای اخیر مطالعات تاریخی و مردم شناختی گوناگونی انجام شده که این روایت را به چالش می کشد. رویکرد محققانه و علمی به پدیده ها این نیست که ما صرفا برای آنچه به آن باور داریم به دنبال نوشته ای در کتاب ها بگردیم بلکه باید همه جانبه درباره آن تحقیق کرده و منابع مختلف را ببینیم. به نظرم کلید حل این مساله همین مواجهه انتقادی با مبحث و خصوصاً توجه به تحقیقات اخیر درباره بردگان سیاه و ورود آنها به نمایش است. رفتن به این منابع علمی دست کم برای هر خواننده کنجکاو روشن می سازد که مبحث به آن سادگی که بسیاری تصور می کنند نیست. به قول جوادی یگانه مطالعات و تحقیقات در مورد ریشه حاجی فیروز را میتوان به سه دسته تقسیم کرد؛ یک گروه ریشه شخصیت حاجی فیروز را در اساطیر ایران باستان و آیین های نمایشی کهن می دانند. در درون همین گروه روایت های مختلف است اما وجه مشترک همه آنها این است که مبحث سیاه کردن صورت را بی ارتباط به نژاد سیاه می دانند. اما گروه دوم برای شخصیت حاجی فیروز قدمت زیادی قائل نیستند و آن برگرفته یا دست کم متأثر از بردگان سیاه دربار قاجار می دانند. نهایتاً گروه سوم معتقدند مواردی از سیاه کردن صورت در مراسم آیینی وجود داشته اما حاجی فیروز کنونی را نه ادامه آن سنت قدیمی، بلکه شکل گرفته در دوره متاخر و بر مبنای شخصیت بردگان سیاه می داند. درواقع ازنظر این گروه سوم پیوستگی تاریخی میان آنچه در گذشته وجود داشته و آنچه در دوره امروز در چارچوب شخصیت حاجی فیروز می بینیم وجود ندارد. به قول معاون اجتماعی شهردار اگر به مطالعات و شواهد تاریخی رجوع شود خواهیم دید مبحث بسیار پیچیده تر از تصور اولیه ماست. قانون منع تجارت برده در ایران در سال ۱۳۰۷ به تصویب رسیده و تا پیش از آن خصوصاً در دوره قاجار خریدوفروش بردگان سیاه در ایران رواج داشته است. وجود غلامان و خواجگان سیاهپوست آفریقایی در دربار قاجار که اسامی «الماس»، «فیروز»، «مبارک» و برای آنها استفاده می شده و به جهت اینکه خیلی از مکه به ایران آورده می شدند به کار بردن عبارت «حاجی» برای آنها متداول بوده، اسناد و عکس ها از غلامان و خواجگان دربار قاجار که شخصیت حقیقی با نام حاجی فیروز را نشان می دهد، اشاره صریح به رابطه ارباب و بنده در نمایش های سیاه بازی و اشعار حاجی فیروز یا نقل قول از ذبیح الله ماهری که به صراحت از تقلید شیوه ادای کلمات توسط غلامان سیاهپوست در سیاه بازی می گوید ازجمله شواهدی هستند که ظن ارتباط حاجی فیروز با مبحث بردگان سیاه را تقویت می کند. به قول معاون شهردار به این نکته هم باید توجه کرد که حاجی فیروز به طور عمده در تهران رواج داشته و ورود آن به بسیاری شهرهای دیگر ایران متاخر است. ضمن اینکه تابحال شواهدی از وجود حاجی فیروز با شمایل تهرانی آن در کشورهای منطقه و فارسی زبان هم به دست نیامده است و مثلاً اخوان ثالث در ابتدای دهه ۱۳۴۰ آنرا بازمانده دوران توحش و برده داری و مختص شهر تهران می داند. معاون امور اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران علت صدور بخشنامه را اعتراضاتی می داند که نسبت به استفاده شهرداری از این شخصیت در برنامه های نوروزی شده است. به قول او این اعتراض عموماً از طرف کسانی بود که سیاه کردن صورت را از نظر افراد تیره پوست ایرانی توهین آمیز می دانستند. یک بررسی مختصر در شبکه های اجتماعی نشان داده است این اعتراض قبلاً هم توسط دو چهره شناخته شده که خود پوست سیاه دارند مطرح شده بود. ورود معاونت اجتماعی به مبحث حاجی فیروز از همین جهت و ناظر به برداشتی بود که از سیاه کردن صورت وجود داشت. درواقع حتی اگر بپذیریم شکل گیری شخصیت حاجی فیروز هیچ ارتباطی با نژاد سیاه نداشته و امری آیینی و برگرفته از اساطیر کهن باشد، بازهم معنای آن در جهان جدید و برداشتی که از آن وجود دارد را باید در نظر گرفت. معانی نمادها ثابت نیستند و رفتارها در طول زمان در بافتار فرهنگی معنا می شوند که امکان دارد با آنچه در گذشته از آن فهم می شد بسیار متفاوت باشد. وقتی می دانیم گروهی در ایران از آن ناراحت می شوند چه دلیلی دارد بر ادامه آن اصرار داشته باشیم. با یک تغییر ساده میتوان مانع از سوءبرداشت ها شد و به همبستگی ملی هم کمک کرد. جوادی یگانه اضافه کرد: سیاست کلی ما در نوروز احترام به سنن و آیین های ملی و درعین حال احترام به تکثر و تنوع فرهنگی و شادی برای همه بوده است. بر همین مبنا سنت توپ درکردن در سال نو را احیا کردیم، موسیقی نواحی مختلف ایران را به خیابان های تهران آوردیم و سعی کردیم حتی به مناطق محروم حاشیه تهران هم توجه داشته باشیم و با تریلی امید برای کودکان این مناطق هم برنامه اجرا کردیم. در همین راستا معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران نمی خواست اجرای برنامه هایش گروهی از هم وطنان را آزرده کند و بنابراین اعتراض آنها را به رسمیت شناخت. توجه کنید در بخشنامه عبارت «سوءبرداشت» به کار رفته که نشان داده است ما ارتباط حاجی فیروز با نژادپرستی را مفروض نگرفته بودیم و صرفا از جهت استنباط و برداشت ذهنی از آن وارد عمل شدیم. به قول معاون شهردار نکته اشتباهی که در بخشی از اعتراضات برجسته شده، تلاش شهرداری برای حذف حاجی فیروز است، درحالی که هم در بخشنامه تصریح شده و من هم در پاسخ به اعتراضات توضیح دادم اولاً بخشنامه شهرداری هیچ ربطی به حاجی فیروزهای کوچه و خیابان نداشته و کسی در شهرداری متعرض آنها نشده است. ثانیاً اینکه حاجی فیروزها از کارناوال های نوروزی حذف نشده اند، بلکه تنها سیاهی صورت حاجی فیروز است که مورد نقد بوده و در کارناوال های نوروزی شهرداری، حاجی فیروزهای با صورتی که سیاه نشده بوده، استفاده شده و مورد استقبال مردم هم واقع شد. معاون امور اجتماعی و فرهنگی در انتها اضافه کرد: بخشی از مخالفت ها با بخشنامه حاجی فیروز باآنکه با نیت خیر و برای دفاع از سنن و رسوم ایران صورت گرفت اما معتقدم اعتلای ایران در گرو توجه به همه گروه ها خصوصاً بخش های فرودست و حاشیه ای و تقویت انسجام ملی از راه احترام به آن هاست. وی ادامه داد: همان گونه که در بخشنامه هم از اهالی علم و فرهنگ تقاضا کرده بودم درباره مبحث گفتگو و تحقیق انجام دهند بار دیگر از هم افراد دغدغه مند می خواهم به منابع علمی و مطالعات موجود رجوع کنند و به جای قضاوت بر مبنای باورهای پیشین، شواهد و اسناد تاریخی را ملاک تصمیم گیری در این مناقشه قرار دهند. مواجهه انتقادی با تاریخ به دور از تعصب و جزم اندیشی راه هدایت جامعه به مسیری است که در آن همبستگی بر مبنای اصل احترام به دیگری و به رسمیت شناختن تفاوت بنا می شود.
منبع: خرید زندگی
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب