در گفت وگو با ایسنا مطرح شد
اخطار محققان نسبت به كاربرد مصالح اشتعال پذیر در نما، نتایج تست آتش بر روی 11 مصالح نازك كاری
خرید زندگی: معاون مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی نبود ˮشبكه بارنده خودكارˮ، ˮلوله های آماده به كار آتش نشانیˮ، ˮعدم محافظت پلكانˮ و ˮعدم محافظت اسكلت فلزی در برابرˮ آتش را از دلایل ریزش ساختمان پلاسكو نام برد و اظهار داشت: اگر محصولات استفاده شده در نما ایمنی لازم در برابر آتش را داشته باشد، آتش با استفاده از نما نمی تواند به طبقات بالاتر سرایت كند، ولی از آنجایی كه در نما از مواد قابل اشتعال استفاده می شود، این مواد در زمان آتش سوزی ذوب شده و به سمت پایین فرو می ریزد؛ از این رو پیشروی آتش در طبقات پایین هم به راحتی صورت می گیرد.
دكتر سعید بختیاری در گفت وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به حادثه پلاسكو، اظهار نمود: این حادثه كل جامعه را متاثر كرد و مسئولان را بیش از پیش متوجه كرد كه چه میزان ایمنی و حفاظت در برابر آتش مهم می باشد و در ایران كه در دهه های اخیر مراحل توسعه را در پیش گرفته است، باید مبحث ایمنی سازه ها در برابر آتش را نسبت به گذشته جدی تر مورد توجه قرار داد.
وی با ابراز تاسف از اینكه در حادثه پلاسكو نقاط ضعف هایی وجود داشت، اظهار نمود: ما انتظار داریم در ساختمان ها سیستم های محافظت در برابر آتش در جنبه های مختلف وجود داشته باشد ولی در ساختمان پلاسكو هیچ كدام از سیستم های ایمنی در برابر آتش وجود نداشت و تنها موردی كه در این ساختمان وجود داشت سیستم "استند پایپ" (لوله های آماده به كار آتش نشانی) بود كه بر مبنای اطلاعاتی كه ما به دست آوردیم، به علت عدم تعمیر و نگهداری مناسب، در زمان آتش سوزی قابل بهره برداری نبود، به گونه ای كه در بعضی از طبقات مشكلات وصل كردن شلنگ های آتش نشانی وجود داشت.
بختیاری افزود: بنابراین در طبقات نزدیك به آتش كه باید از سیستم استند پایپ استفاده می شد، این سیستم زیاد به كمك آتش نشان ها نیامده بود و حتی اگر این سیستم هم آماده به كار بود، سایر سیستم های اطفای حریق در ساختمان وجود نداشت.
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی، سیستم كشف و اعلام حریق و اسپرینكلر (شبكه بارنده خودكار) را همچون سیستم هایی دانست كه در ساختمان پلاسكو در زمان آتش سوزی وجود نداشت و افزود: شبكه بارنده خودكار سیستمی است كه در آن لوله هایی قرار دارد و هدهای این سیستم نسبت به دما حساس هستند و زمانی كه دما به صورت غیر طبیعی بالا برود، به صورت اتوماتیك فعال می گردد و مبادرت به پاشش آب به اطراف خود می كنند.
وی با اشاره به اینكه این سیستم می تواند حریق های كوچك را كنترل و از گسترش آن و تبدیل شدن به آتش سوزی بزرگ جلوگیری كند، خاطرنشان كرد: تجربیات جهانی نشان داده است كه سیستم های اسپرینكلر سیستم های موثری در زمان وقوع آتش سوزی هستند.
سناریویی كه منجر به حادثه پلاسكو شد
بختیاری، مناسب نبودن پلكان را از دیگر نقاط ضعف ساختمان پلاسكو نام برد و اظهار نمود: ما انتظار داریم پلكان ساختمان ها محافظت شده باشند، به گونه ای كه هم افراد بتوانند از پلكان خویش را نجات دهند و هم آتش نشان ها بتوانند از پلكان محافظت شده، خویش را به محل حادثه برسانند و عملیات اطفا و امداد را انجام دهند.
وی با تاكید بر اینكه در سازه ها باید پلكان به ظرفیت و تعداد كافی وجود داشته باشد، تصریح كرد: پلكان پلاسكو از این خصوصیت ها برخوردار نبود و تنها یك راه پله بود كه به صورت غیر اصولی و غیر منطبق بر مقررات روز ایمنی در برابر آتش تولید شده بود و به راحتی محصولات آتش سوزی را كه شامل "حرارت"، "دود" و "گازهای سمی" است، به طبقات دیگر منتقل می كرد و افراد داخل ساختمان نمی توانستند به طریق ایمن خویش را نجات دهند.
تلاش آتش نشان برای نجات ساكنان پلاسكو
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات مسكن، انباشت مقادیر زیاد پارچه و منسوجات در پلاسكو را از دیگر نقاط ضعف این ساختمان عنوان نمود و خاطرنشان كرد: این امر عاملی شده بود كه عملیات اطفای حریق با دشواری بسیار زیادی مواجه شود، به گونه ای كه علاوه بر آنكه در مغازه ها و راه پله ها پارچه و منسوجات بود، مغازه داران از تمام فضاها به صورت غیر اصولی بعنوان انباری بهره برده بودند.
این محقق حوزه آتش سازه ها، با اشاره به اینكه در داخل مغازه ها، مغازه داران در سقف های كاذبی كه بوجود آورده بودند، پارچه هایی را انباشته بودند، افزود: طبق گزارش های هیات ویژه ریاست جمهوری و سازمان آتش نشانی، گروه امداد در چندین مرحله تصور كرده بودند آتش سوزی را كنترل كرده اند و آتش تحت كنترل است، ولی در بعضی از نواحی، "نهان سوزی" بوجود آمده بود؛ به این مفهوم كه آتش پارچه ها به دور از چشم و در فضاهای كاذب در سقف گسترش می یافته است.
وی افزود: از آنجایی كه سقف های كاذب در تمام مغازه ها و كریدورها به یكدیگر متصل بودند، از این رو ادامه آتش سوزی در هر یك از این سقف ها می توانست به سایر مناطق سرایت كند، ضمن آنكه "شفت "های موجود در این سقف ها هم شفت های محافظت شده ای نبودند.
عضو هیات علمی مركز تحقیقات مسكن در این باره توضیح داد: در ساختمانی مانند پلاسكو كه تاسیسات مكانیكی و الكتریكی از طبقات عبور می كند، باید به مدت 2 ساعت مقاومت در برابر آتش داشته باشند كه در پلاسكو این مقاومت وجود نداشت.
بختیاری با اشاره به اینكه در بعضی از طبقات پلاسكو از مصالح قدیمی مانند مصالح تولید شده با "نی" استفاده شده بود، خاطرنشان كرد: این امر سبب شده بود كه آتش با استفاده از شفت ها و پلكان به راحتی به سایر طبقات سرایت كند، در حالیكه در تمام طبقات انبوهی از پارچه و مواد قابل اشتعال وجود داشت و شاهد بودیم كه در طبقه 10 كه آتش سوزی شروع شده بود، آتش به تمام طبقات سرایت كرد.
اشتعال پذیری پارچه نسبت به سایر مواد
معاون فناوری و تحقیقات مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی با اشاره به انجام تست های اشتعال پذیری پارچه در این مركز تحقیقات، اظهار داشت: در این تست مقدار و شدت حرارت آزاد شده از پارچه را اندازه گیری كردیم و نتایج نشان داد اشتعال پذیری پارچه از تمام مصالح ساختمانی كه آزمایش كردیم، بسیار خطرناك تر و شدیدتر بوده است.
وی دلیل این امر را نازك بودن پارچه دانست و تصریح كرد: بعنوان مثال گسترش آتش در MDF در مقایسه با پارچه كه ضخامت كمتری دارد، نیازمند زمان بیشتری است. پارچه هم به سرعت می سوزد و هم به سرعت آتش را گسترش می دهد. از این رو شاهدیم كه در حادثه پلاسكو هم به صورت افقی و هم به صورت قائم گسترش آتش سوزی را در همه بخش های این سازه داشتیم و با عنایت به اینكه بیشتر گسترش آتش سوزی ها با استفاده از سقف های كاذب انجام می شده، بطور قطع آتش نشان ها برای اطفای حریق با مشكلات زیادی مواجه بودند و آتش آنها را غافل گیر كرده است.
بختیاری افزود: این مسایل، پلاسكو را تبدیل به محلی كرد كه دارای نقاط ضعف مختلف و عدم تطابق سازه با مقررات ملی ساختمان بوده است و چنین حادثه تلخی را رقم زد.
وی با تاكید بر اینكه این سازه همینطور در برابر آتش محافظت نشده بود، اظهار نمود: بر مبنای مقررات ملی ساختمان یك سازه فولادی با این تعداد طبقات پلاسكو باید 3 ساعت مقاومت در برابر آتش داشته باشد ولی مشاهده شده پوشش های ضد حریق بر روی سازه فولادی پلاسكو وجود نداشت.
بختیاری با اشاره به اینكه بعضی از نواحی این سازه فولادی پلاستر شده بود و بعضی از نواحی اسكلت فولادی در معرض آتش بوده است، افزود: پوشش هایی كه بر روی سازه فولادی پلاسكو بوده، پوشش های طراحی شده مطابق با مقررات ملی ساختمان برای محافظت كردن سازه فولادی در برابر آتش نبوده، بلكه با پوشش "پلاستری"، یك محافظت حداقلی در برابر آتش بوجود آمده بود كه این پوشش كافی نبوده و مشاهده كردیم ساختمان در مدت چند ساعت دچار ریزش كامل شد.
غفلت از ارتقای مقاومت سازه های قدیمی در برابر بحران ها
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی با تاكید بر اینكه پلاسكو یك ساختمان قدیمی بود، تصریح كرد: این سازه در زمانی ساخته شد كه مقررات ملی ساختمان در كشور نداشتیم و توسعه شهرها به معنای امروزی اخیرا آغاز به شكل گیری بود و ما سال ها در زمینه تدوین مقررات و آیین نامه های حفاظت سازه غفلت كردیم.
وی با تاكید بر اینكه در دنیا مبحث توسعه در تضاد با موضوعات در رابطه با ایمنی در برابر آتش است، در این باره توضیح داد: توسعه شهری به همراه ساخت ساختمان های بلندمرتبه، افزایش جمعیت شهرنشین، سخت تر شدن دسترسی آتش نشان ها به ساختمان های بلند مرتبه، استفاده از مصالح پلیمری و پلاستیكی در ساختمان ها همراه می باشد.
بختیاری افزود: در حالی در سازه ها از جنبه های مختلفی عایق بندی حرارتی و صوتی و یا برای سبك سازی از مقادیر زیادی فوم و مواد پلاستیكی استفاده می گردد كه اغلب این مواد قابلیت اشتعال بالایی دارند، به این صورت كه آتش سوزی كه در 40 سال پیش در یك سازه مسكونی یك تا دو طبقه رخ می داد و هیچ مصالح ساختمانی قابل اشتعال نبود، ولی الان خیلی از اجزای ساختمان از پلاستیك فوم پلی استایرن و پلی یورتان و پنجره های پلاستیكی و انواع و اقسام نازك كاری های قابل اشتعال است.
وی با اشاره به استفاده از مواد قابل اشتعال در مبلمان شهری، صنایع و انبارها، تصریح كرد: هر چه ابعاد شهرنشینی و صنعتی توسعه یابد، خطرات آتش سوزی افزایش می یابد، باید تمهیدات ایمنی در برابر آتش افزایش یابد؛ از این رو باید آیین نامه ها و مقررات ایمنی سازه ها مورد بازبینی قرار گیرد.
بختیاری با اشاره به اینكه در سال های گذشته عرضه مقررات ملی ساختمان با كندی انجام می شد، افزود: گاهی اوقات برنامه ریزی خوب می تواند به حل چالش ها كمك نماید، ولی از جانب دیگر به ارتقای فرهنگ پذیرش جامعه و آماده شدن فناوری ها برای ایمنی جامعه در برابر آتش نیاز دارد، در غیر این صورت برنامه ریزی ها كارآمد نخواهد بود؛ ولی در عین حال اگر آیین نامه های ساختمان سریع تر معرفی می شد، به نظر می آید كه توسعه سایر زیر ساخت ها سرعت بیشتری به خود می گرفت.
نقش مركز تحقیقات مسكن در ارتقای ایمنی شهرها
این فعال حوزه ایمنی در برابر آتش با اشاره به اینكه از سال 1393 ماموریت ویرایش جدید آیین نامه جدید مبحث سوم ساختمان به مركز تحقیقات مسكن، راه و شهرسازی محول شد، اظهار داشت: در این راستا در كنار مطالعات وسیعی كه در مركز انجام شد، 3 سال كار جدی در زمینه ویرایش این آیین نامه صورت گرفت ضمن آنكه نظرات كلیه سازمان های درگیر در این حوزه مانند آتش نشانی و نظام مهندسی و اساتید دانشگاه و وزارت بهداشت دریافت و ویرایش این آیین نامه در سال 1395 ابلاغ گردید.
وی این آیین نامه را نسبت به آیین نامه های قبلی جامع تر دانست كه ابعاد مختلف محافظت در برابر آتش را در بر می گیرد، افزود: بعنوان مثال سال ها نگران مصالح ساختمانی، نازك كاری و نما بودیم، برای این منظور در سال 1387 تعداد 11 نمونه مصالح نازك كاری مختلف كه در خیابان شیراز و از جانب برخی كارخانجات عرضه می شد را نمونه برداری كرده و مورد آزمایش قرار دادیم.
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی خاطرنشان كرد: از این تعداد نمونه 10 مورد آن كاملا خطرناك بود به این معنا كه 10 نمونه آیین نامه های ایمنی ساختمان در برابر آتش در دنیا را پاس نمی كردند، از این رو مقررات كنترل مصالح در برابر آتش را در فصل هفتم مبحث جدید وارد كردیم، باآنكه این اتفاق باید زودتر رخ می داد.
بختیاری افزود: ما سال ها برای مصالح به كار رفته در نما نگران بودیم، ضمن آنكه اتفاقاتی كه در "انزلی"، "مشهد" و "عسلویه" رخ داد، به ما نشان داد كه مصالح به كار رفته در نما بسیار مهم می باشد و باید سریع تر در این زمینه اقدام گردد و این مصالح بر مبنای اینكه در چه ساختمانی مصرف می شود، باید كنترل های خاصی بر روی آنها انجام می شد كه ما ابلاغیه آن را اعلام كردیم و در مبحث جدید فصل جداگانه ای برای نازك كاری ساختمانی در نظر گرفتیم.
اهمیت نازك كاری برای افزایش ایمنی ساختمان ها در برابر آتش
بختیاری در مورد اهمیت مصالح به كار رفته در نازك كاری اظهار داشت: فرض كنید در یك اتاق و یا سالن اجتماع آتش سوزی از یك نقطه آغاز می گردد و زمانی كه آتش توسعه پیدا می كند، به دیوار و سقف سرایت می كند. حال اگر نازك كاری های سقف و دیوار در برابر آتش ایمن باشد، آتش به راحتی گسترش نمی یابد، ولی اگر نازك كاری ها ایمنی لازم در برابر آتش را نداشته باشد، به راحتی آتش با استفاده از دیوار و سقف توسعه پیدا می كند و با عنایت به اینكه گازهای قابل اشتعال هم فضا را پر می كند، به یك باره كل ساختمان مشتعل می گردد.
وی افزود: اگر محصولات استفاده شده در نما ایمنی لازم در برابر آتش را داشته باشد، آتش سوزی با استفاده از نما نمی تواند به طبقات بالاتر سرایت كند؛ ولی وقتی انواع مواد پلیمری مانند انواع FRP ها، ترمو وود، كامپوزیت آلومینیوم و مصالح پلی استایرن در نما استفاده گردد و مشخصات مناسب در برابر آتش را هم نداشته باشند، آتش به راحتی توسعه پیدا می كند.
این محقق تصریح كرد: زمانی كه آتش به نمای ساختمان های بلند مرتبه سرایت می كند، انتظار این است كه آتش تنها به سمت بالا برود و به سمت پایین پیشروی كندتری داشته باشد، ولی از آنجایی كه در نما از مواد قابل اشتعال استفاده می شود، این مواد در زمان آتش سوزی ذوب شده و به سمت پایین فرو می ریزد، از این رو پیشروی آتش در طبقات پایین هم به راحتی صورت می گیرد. این همان پدیده ای است كه در خیلی از اتفاقات مشاهده می نماییم.
به گفته وی، استفاده از این مواد علاوه بر آنكه باعث گسترش آتش به طبقات بالایی و پایینی می شود، امداد، اطفای حریق و فرار افراد را دشوارتر می كند، خطر بدتری وجود دارد و آن این است كه در زمان وقوع زلزله، آتش سوزی ها می توانند با استفاده از نما گسترش یابند. در چنین شرایطی كه راه ها مسدود شده باشد، به راحتی امداد و نجات هم صورت نمی گیرد.
معاون مركز تحقیقات مسكن با اشاره به اینكه كتاب آیین نامه ایمنی در برابر آتش در زمان زلزله را در سال 1385 عرضه كردیم، اظهار داشت: در این كتاب روش های پیشگیری از چنین حوادثی آورده شده است، بعنوان مثال نیروی انتظامی باید آماده باشد تا در زمان وقوع حوادثی مانند پلاسكو و یا زلزله، بتواند نظم را برقرار كند. اینكه در كنار ساختمان حادثه دیده ای چند صد نفر تجمع كنند و با تولید ترافیك اجازه ندهند نیروهای امداد فعالیت خویش را انجام دهند، یك نوع بی نظمی است و نیروی انسانی باید برای چنین شرایطی برنامه داشته باشد.
بختیاری افزود: در این كتاب همینطور در مورد نماهای قابل اشتعال نكاتی آورده شده است و امروزه اهمیت مساله مصالح به كار رفته در نماها خویش را نشان داده است.
توقف برخی رویكردهای خطرناك شهری
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات راه، مسكن و شهرسازی با اشاره به اینكه امروزه با تدوین آیین نامه ها شاهد توقف برخی رویكردهای اشتباه در مواجهه با آتش هستیم، اضافه كرد: زمانی كه از مصالحی مانند پلی استایرن و PVC صحبت می شود، اینها اسامی ژنریك است و هر كدام دارای فرمولاسیون و مواد مختلفی هستند و زمانی كه مقررات ایمنی در برابر آتش داشته باشیم، تولیدكننده می داند باید بر مبنای ضوابط و مقررات محصولات خویش را تولید نماید.
وی با بیان اینكه وقتی مقررات وجود نداشته باشد، آگاهی وجود نخواهد داشت، افزود: این امر در مورد واردات هم صادق است. بعضی از مواد وارداتی ساختمانی كه می خواستند گواهی فنی از ما دریافت نمایند، ما بر مبنای آیین نامه ها اعلام كردیم از لحاظ ایمنی در برابر آتش مورد تایید نیست و به آنها گواهینامه در زمینه آتش داده نشد.
بختیاری با اشاره به اینكه بسیاری از كشورها قوانین مترقی در زمینه ایمنی در برابر آتش دارند، اظهار داشت: وارد كننده باید نسبت به آیین نامه های ایمنی در برابر آتش كشور مقصد و مبدا اطلاعات لازم را داشته باشد، بر این اساس ما این آیین نامه ها را در فرآیند تدریجی و منطقی توسعه می دهیم و سختگیری آن را افزایش می دهیم تا بتوانیم جلوی حوادث را بگیریم.
وی در مورد اینكه علی رغم وضع آیین نامه حفاظت نما در برابر آتش چرا همچنان از برخی مواد مانند ترو وود و پلی استایرن در نما استفاده می شود، پاسخ داد: بله این مواد همچنان استفاده می شود، ولی این مواد همانند مواد قابل اشتعال قبلی نیست، بلكه محصولات ارتقا یافته است. ولی سیستم نظارت، مهندسان و مردم هم باید آگاه باشند. مهندسان باید بدانند كه كاری كه امروز انجام می دهند، امكان دارد 20 سال آینده خانواده ای را عزادار كند.
این محقق با اشاره به اینكه خرید مصالح ارزان قیمت از جانب مالكان امكان دارد در آینده جان ساكنان خانه را خطر بیندازد، افزود: اینها مسایلی است كه جامعه باید با آن آشنا باشند، ضمن آنكه سیستم نظارتی كشور هم باید زمینه ترویج این فرهنگ را فراهم آورد.
تفاوت های ایران با سایر كشورها در انتخاب مبلمان
معاون تحقیقات و فناوری مركز تحقیقات راه با اشاره به ورود برخی شركت های دانش بنیان در تولید مواد اطفای حریق در كشور، اظهار داشت: محصولات این شركت ها باید مورد آزمایش قرار گیرد؛ ولی ما تابحال در زمینه مواد اطفای حریق كار خاصی انجام ندادیم، ولی تحقیقات و كنترل كیفی این مواد را می توانیم با همكاری سایر سازمان ها در این مركز دنبال نماییم.
وی با اشاره به راه اندازی آزمایشگاه های مواد و مصالح، واكنش در برابر آتش، مقاومت در برابر آتش در این مركز، از اجرای طرح جامع آزمایشگاه آتش در مركز تحقیقات اطلاع داد و اظهار نمود: این طرح شامل آزمایشگاه های كنترل كیفی دتكتورها، سیستم های اطفای حریق خودكار و كابل های برق می گردد.
بختیاری با اشاره به اینكه در آیین نامه های ایمنی ساختمان بیشتر تمركز بر روی ساختمان است، اضافه كرد: ولی ساختمان تنها جایی نیست كه مبحث ایمنی در برابر آتش دچار مشكل است، بلكه باید به سایر بخش های آن مانند نوع مبلمان استفاده شده در ساختمان هم توجه گردد.
به گفته وی در هتل ها نباید اجازه داده شود كه از هر موكت و پرده ای استفاده گردد و باید از لحاظ ایمنی در برابر آتش مورد ارزیابی قرار گیرند.
وی افزود: بر این اساس راه اندازی آزمایشگاه بزرگ مقیاس برای مبلمان از دیگر برنامه های ما به حساب می آید.
بختیاری خاطرنشان كرد: كیس كامپیوتر و تلویزیون در آمریكا باید دیرسوز باشد و این مقررات برای سایر كشورها نیست، از این رو برندهای تولیدكننده تلویزیون كالایی كه به آمریكا صادر می كنند، كالایی نیست كه به ایران و یا حتی اروپا ارسال می كنند.
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب